I couldn’t speak a word of Welsh until I was 32 years of age, and I started to learn Welsh when I was a teacher, because, in my school, there weren’t enough Welsh teachers available to teach children for the Estyn inspection. I went to the university in Lampeter and followed a Wlpan course over two months, and taught Welsh within a week of finishing the course. As a language teacher, especially of Welsh, I have experience of the challenges facing people who’d like to learn Welsh, but there aren’t enough teachers who speak Welsh available to make this a reality. There is a need for better planning for the teaching workforce to ensure that there a sufficient number of teachers to teach through the medium of Welsh. There is a need for a scheme to encourage Welsh speakers to join the education workforce, and a scheme to attract teachers who speak Welsh who work in other countries to return to Wales.

In some schools, there isn’t enough time, either, in the curriculum. Sometimes, when I was a teacher, only half an hour a week was available for teachers to teach the children. How can we expect children to learn any language without the appropriate time?

Dai mentioned earlier the need to offer more opportunities for adult education. Too often, there aren’t enough courses, or courses are too costly, and this prevents people from taking part.

Rydym yn aml yn clywed am draul yr iaith Gymraeg, ac mae’r rhan fwyaf o bobl yn gwerthfawrogi’r gwerth diwylliannol, ond hoffwn siarad am y manteision economaidd, oherwydd mae’r iaith Gymraeg yn gwneud arian i Gymru. Mae’n ailgylchu arian yn y wlad ac mae’n allweddol i ddatblygiad economaidd a chryfhau’r economi. Mae’n bwysig dweud bod ‘ein hiaith’ yn bwynt gwerthu unigryw. Mae’n rhoi mantais gystadleuol i ni dros fannau eraill yn y DU ac mae’n atyniad i fuddsoddwyr tramor. Yn 2014, dyna a welodd grŵp gorchwyl Llywodraeth Cymru a dyna yw fy mhrofiad personol o fynd â buddsoddwyr o gwmpas Cymru hefyd.

Rwyf eisiau dweud bod yna rai pobl yng Nghymru sy’n dioddef bron o sgitsoffrenia gwrthnysig yn yr ystyr eu bod yn gweld eu hunain fel Cymry, ac eto maent i’w gweld yn casáu pethau Cymreig: os edrychwn ar bobl sydd am fychanu’r Eisteddfod, er enghraifft, gyda newyddiadurwr y llynedd yn creu rhwygiadau. Mae gan Undeb Rygbi Cymru wersi enfawr i’w dysgu gan Gymdeithas Bêl-droed Cymru ynglŷn â sut i fod yn falch o’n hiaith a’n diwylliant unigryw, a ‘diolch o galon’ i’r bechgyn allan yn Ffrainc yn yr haf. Ymhellach i ffwrdd, mae gennym BBC Radio 5 Live yn gofyn i bobl roi sylwadau ynglŷn ag a oeddent yn meddwl bod hil-laddiad diwylliannol yn dderbyniol, o ran a ddylai’r iaith Gymraeg fodoli ai peidio. Os ydym yn gyfartal fel cenhedloedd yn y DU, pam nad yw’r Gymraeg yn cael ei haddysgu ar draws pob gwlad? Rwy’n credu bod yna berygl gwirioneddol yn awr y bydd diwylliannau lleiafrifol yn cael eu llethu gan genedlaetholdeb gul ymosodol un maint i bawb y DU. Yr hyn sy’n fy nghythruddo yw’r ffordd y mae rhai mathau o wleidyddion yn defnyddio gwahaniaethau fel ethnigrwydd ac iaith i neilltuo lleiafrifoedd.

Rwy’n falch o weld rhai pennau Llafur yn nodio i gytuno yn y Siambr, ac rwy’n diolch i chi. Byddwn yn gofyn iddynt gael gair difrifol, felly, gyda’u Gweinidog cyllid, a gefnogodd ymgyrch Chwarae Teg dros ysgolion cyfrwng Saesneg yn fy ward cyngor yn y Tyllgoed yn 2010, 2011 a 2012. Holl bwyslais yr ymgyrch oedd bod ysgolion cyfrwng Cymraeg yn cael popeth, ac mae hynny’n gywilyddus. Rwy’n gofyn i chi wneud yn siŵr nad oes dim byd felly’n digwydd eto, am ei fod yn anghywir.

Yr hyn rwy’n falch iawn ohono yn awr, yng Nghaerdydd a Chymru, yw bod llawer o bethau wedi newid. Roedd llawer yn y genhedlaeth goll—dyna fy nghenhedlaeth i—nad oeddent yn cael eu caniatáu i ddysgu Cymraeg, ac rydym yn gwneud yn siŵr fod ein plant yn mynd i ysgolion cyfrwng Cymraeg. Yn anffodus, er gwaethaf y geiriau cynnes a chonsensws cysurus yma, pan fo Llafur mewn llywodraeth leol yn gwadu lleoedd cyfrwng Cymraeg i rieni—rhieni fel Kyle Jones—[Torri ar draws.] Peidiwch â thytian os gwelwch yn dda; gwrandewch. Rhieni fel Kyle Jones yn Nhrelái, nad oedd yn gallu anfon ei blant i gael addysg cyfrwng Cymraeg eleni. Nid oedd yn cael dewis—ni châi ddewis, ym mhrifddinas Cymru. Rwy’n cofio, yn 2013, pan ddaeth Llafur i arwain y cyngor a chanslo adeiladu’r ysgol Gymraeg yn Grangetown, ac rwy’n cofio’r hawl i gyfieithu ar y pryd yn cael ei thynnu’n ôl gan y cyngor ar draws y ffordd, hyd nes i mi wrthod siarad Saesneg yn y siambr.

Allan yno, yn yr unfed ganrif ar hugain, nid oes unrhyw beth yn agos—dim yn agos—cymaint o ragfarn yn erbyn yr iaith Gymraeg â’r hyn a arferai fod. [Torri ar draws.]