Part of the debate – in the Senedd at 5:59 pm on 15 February 2017.
I certainly do. I bought my mother an iPad for Christmas. I don’t know how she’s getting on with it. I think she’s Julie James’s constituent, not yours, now, Mike, but she’s in Swansea trying to make use of an iPad. However, she was very reliant on the bank to help her get a head start on some of the things that you can do now in digital. So, there’s a real commitment there, a community commitment, that needs to happen.
Rwy’n cytuno’n llwyr â’r pwynt yna. Mae’n wir, i amlygu ar y pwynt yna, bod pobl yn defnyddio banciau llai ac yn llai. A dweud y gwir, nid ar-lein mae’r twf mwyaf, ond ar y ffôn, ar ffôn symudol—ar aps a phethau felly. Dyna lle mae’r twf mwyaf. Nawr, mae yna damaid bach o berig yn y datblygiad yma hefyd, achos mae’n golygu bod credyd hawdd ar gael heb, efallai, fod pobl yn trafod a oes ganddyn nhw anghenion credyd neu a ydyn nhw wir yn gallu fforddio talu’r credyd yma yn ôl? Pan fyddwch chi’n mynd i mewn i fanc—. Rwy’n cofio cael morgais am y tro cyntaf; roedd e fel mynd trwy ryw fath o lys barn a sefyll eich prawf gerbron rheolwr y banc. Erbyn hyn, rydych chi’n gallu ei wneud ar-lein, ac mae yna bobl yn cynnig penderfyniad morgais ymhen hanner awr neu awr. Nid wyf yn siŵr ai dyma’r math o ddiwylliant cyllidol a’r wybodaeth ynglŷn ag anghenion ariannol yr ydym yn moyn eu cyniwair gymaint â hynny yng Nghymru, ychwaith.
Mae yna bethau penodol hefyd. Mae cau’r prif fanc yn y dref, yn enwedig tref farchnad—enghraifft ddiweddar yn fy rhanbarth i yw Porthmadog—yn cael effaith seicolegol ar y dref. Rydym eisoes wedi clywed am yr adeilad a pha mor bwysig y mae adeilad yn gallu bod, ond mae pobl yn teimlo eu bod nhw’n colli rhywbeth a oedd yn bwysig i’w cymuned nhw. Efallai fod yna ryw adlais yn y fan hon o’r dyddiau pan oedd y banciau yn fanciau lleol—eich Lloyds chi a TSB a Banc y Ddafad Ddu a phethau felly. Ond, erbyn hyn, mae pobl yn teimlo eu bod nhw’n colli rhywbeth sydd yn eithaf pwysig iddyn nhw. Mae busnesau bach, yn arbennig, yn teimlo hynny. Mae cadeirydd yr FSB, Janet Jones, wedi dweud y gwir—bod busnesau bach yn parchu perthynas nid gyda changen, ond gyda’r bobl yn y gangen, a gyda phobl sy’n rheoli cyfrifon.
Just to conclude, Presiding Officer, the banks do owe us a little bit. We bailed them out 10 years ago. We allowed them to continue—we allowed them to continue with their rather rapacious way of retail and wholesale banking as well. They now have to pay some attention to the real democratic needs of our citizens. Access to banking services is an absolute fundamental right. It’s no longer a privilege; it is a right. You can’t be a full citizen unless you’ve got access to banking services. We have to work with banks, work with post offices and work with alternative models, but they have to work with us as well to ensure that we don’t denude our communities.