Part of the debate – in the Senedd at 4:36 pm on 16 May 2017.
It’s good to be able to note that it is Dementia Awareness Week, and I congratulate everyone involved with activities this week. It was nice to see our friends from the Alzheimer’s Society Wales here in the Assembly today, and there are events happening across Wales—I had an e-mail this afternoon drawing my attention to an event in Llangefni town hall between 10 a.m. and 4 p.m. on Thursday. This is great—people are talking about dementia, but raising awareness about dementia is not all we need. More people are coming to understand and are being involved with people with dementia, but what we need is to raise awareness more of the deficiencies there are in the care for patients with dementia and in the sustenance for their families and their carers.
I would like to pay tribute here to Beti George who has done so much to draw my attention to these issues. Beti shared her story in terms of caring for her partner, David Parry-Jones, in a very emotional programme on the BBC recently—‘Lost for Words’. Very sadly, Beti lost David last month, and I know that we all here sympathise with Beti. But we have to all commit not to slacken our determination to have a strategy that genuinely tries to create a Wales that is proud to say, ‘Yes, we’re doing all that we can for dementia sufferers and their families’.
Rydym ar lwybr a allai ein harwain at fod yn genedl sy'n deall dementia—o ddifrif—sy’n gallu dweud ein bod ni bob amser yn gofalu hyd eithaf ein gallu am y rhai â dementia, ac yn rhoi cymorth i'w gofalwyr a'u teuluoedd. Mae gennym strategaeth sy'n cael ei chreu, a strategaeth a allai, fel y dywedais, fod yn rhywbeth sydd wirioneddol yn caniatáu i Gymru roi ei stamp ar y mater hwn sy’n rhan mor boenus o fywydau cymaint o bobl. Ond mae'n golygu, wrth gwrs, ymateb i'r ymgynghoriad, fel y gwnaethom yn y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon. Rydym wedi ystyried ein bod ni, drwy'r gwaith yr ydym wedi’i wneud, yn rhanddeiliad allweddol yn y gwaith o greu’r strategaeth honno yr ydym ni i gyd ei hangen.
Tri chwestiwn: fe ddywedasoch y bydd canfyddiadau'r ymgynghoriad yn cael eu hymgorffori yn y cynllun terfynol. A yw hyn yn golygu eich bod yn derbyn bod y gostyngiad yn nifer y nosweithiau o ofal seibiant angen ei atal a’i wrthdroi? Oherwydd mae hynny'n rhywbeth sydd wedi dod drwodd yn glir iawn, yn sicr i ni fel pwyllgor, wrth ymateb i'r ddogfen ymgynghori gychwynnol.
Rydych chi hefyd wedi tynnu sylw at bwysigrwydd y trydydd sector, ond mae hyn yn rhywbeth sy’n cael ei ddweud dro ar ôl tro. Nid yw'r trefniadau ariannu yma yn arbennig o ffafriol i gynllunio gwasanaeth hirdymor a chadw'r staff gorau. Felly, pa newidiadau y byddwch chi’n disgwyl i awdurdodau lleol eu gwneud wrth gomisiynu gwasanaethau fel y gellir cynllunio ar gyfer y tymor hir?
Ac yn olaf, mae mater penodol iawn, ac un sydd o ddiddordeb i mi—rydym ni’n gwybod y gall dysgu iaith arall helpu i atal dementia. Pa gamau y mae'r Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau bod pobl yn deall hyn ac yn cael cyfle i ddysgu iaith arall—gallai fod yn Gymraeg neu fe allai fod yn iaith arall?