It’s true to say, of course, that Wales has always been a nation where the need outstrips the resource that we have to meet that need. And that’s certainly true now for the reasons outlined by the Cabinet Secretary: austerity as a result of the policy emerging from Westminster.

But it has been true for a longer period than that. Historians call Wales a ‘late nation’ in the sense that we haven’t been able to build the infrastructure necessary to be a prosperous nation. Establishing a budget is one of the most important responsibilities we have in this place because, of course, we must prioritise this work of rebuilding the nation and tackling the need to put right the problems of the negligence that’s existed over generations.

That is the spotlight that we in Plaid Cymru place on this as we hold the Government to account where necessary, but also work together where there is common ground. I came into politics to make a difference, and that is what Plaid Cymru has done through the agreement that we have reached once again with the Labour Government. If truth to be told, I would prefer to be in the Cabinet Secretary’s seat, and I very much hope that Plaid Cymru will lead Government at some point, because there are issues that we disagree on vehemently.

There are areas where I didn’t manage to persuade the Cabinet Secretary. At the moment, of course, there’s this whole question of the pay cap in the public sector, the question of tuition fees and increasing the debt burden on students. There, we disagree with Government and, for that reason, of course, we’re not going to be supporting this budget, and we will continue to disagree on those areas and others. But where there is common ground, then we are willing to co-operate with people from other parties for the benefit of Wales, and that is what the people of Wales expect from us, if truth be told: mature politics, politics that looks to the long term. Wales cannot wait three and a half years for an election in order to get a new Government in place to build the foundations that are needed for the longer term. So, I make no apology at all for playing our part in building that better Wales that we all want to see.

Mae nifer o feysydd lle na all Cymru aros am newid Llywodraeth, ac, felly, mewn Senedd lle nad oes gan y Llywodraeth fwyafrif, mae'n ddyletswydd ar bob un ohonom, fel seneddwyr, i wneud ein rhan i roi ar waith mewn gwirionedd y math o bolisïau yr hoffem eu gweld, y cawsom ein hethol arnynt, a dyna'r hyn yr ydym yn ceisio'i wneud yn y cytundeb sydd gennym ac sydd wedi'i nodi. Rydym wedi gwneud y pwynt yn glir ar sawl achlysur yn ystod y blynyddoedd diwethaf bod rhaid inni sicrhau na ddaw Cymru, mewn microcosm, yn fersiwn o broblem y DU o or-ganoli, gor-grynodi, cyfoeth mewn un gornel o Gymru. Hoffem weld llwyddiant yn y gornel honno o Gymru, ond hoffem ei weld wedi’i ledaenu'n gyfartal, ac mae hynny hefyd yn golygu bod angen buddsoddiad cyhoeddus yn yr ardaloedd hynny hefyd. Ac eto, yn y cytundeb cyllideb hwn, fe wnaethom geisio pwysleisio cael y buddsoddiad hwnnw ym mhob rhan o Gymru.

Felly, mae gennym y £4 miliwn i gychwyn datblygiad trydedd pont Menai, mae gennym ddatblygiad y ganolfan gofal iechyd integredig yn Aberteifi, £15 miliwn i wella'r cysylltiadau rhwng y gogledd a'r de, ac uwchraddio gwasanaeth TrawsCymru yn ogystal, wrth gwrs, y gwaith sy’n parhau ar astudiaeth ddichonoldeb rheilffordd Aberystwyth-Caerfyrddin, fel y nodwyd yn gynharach, a'r amgueddfa bêl-droed genedlaethol yn y gogledd-ddwyrain hefyd. Ac, yn wir, os ydym yn tynnu tollau ar bont Hafren yn y gornel honno o Gymru, mae'n iawn hefyd ein bod yn dilyn yr egwyddor ac yn cael gwared ar y tollau ar bont Cleddau yn y de-orllewin hefyd.

Mae'n dda gweld ymrwymiad i sicrhau bod metro de Cymru yn cyrraedd pob rhan o'r Cymoedd yn ei ardal, ac felly'n edrych ar ymestyn a chysylltu â'r Rhondda Fach, a chreu metro newydd hefyd ar gyfer bae Abertawe a Chymoedd y de. Felly, mae sicrhau bod hon yn gyllideb i Gymru gyfan yn egwyddor graidd inni, a dyna'r hyn yr ydym yn ceisio'i wneud gyda'r cytundeb, ond mae hefyd yn fater o fuddsoddi yn ein dyfodol, felly mae'n dda gweld £40 miliwn ychwanegol yno ar gyfer addysg uwch ac addysg bellach. Yn sicr, pobl ifanc yw ein hadnodd pwysicaf—mae hynny’n wir am unrhyw wlad ac yn sicr yn wir amdanom ni. Hefyd, mae £6 miliwn ar gael i ffermwyr ifanc i sicrhau bod gennym ddyfodol i'r sector hwnnw sy’n seiliedig ar newydd-ddyfodiaid i'r diwydiant. Yn y gogledd, mae £14 miliwn ar gyfer hyfforddiant meddygol a chronfa ddatblygu ar gyfer hyfforddiant meddygol i israddedigion, sy’n adeiladu ar y £7 miliwn ar gyfer y llynedd.

Mae ein cytundeb hefyd yn ymwneud â syniadau newydd—syniadau newydd sy'n ceisio llunio atebion i rai o'r problemau hirdymor yr ydym yn eu trafod yn y Siambr hon, gan edrych ar arloesiadau newydd o fewn iechyd a gofal cymdeithasol. Mae'r cynllun treialu Buurtzorg a fydd yn arwain at hyfforddi 80 o nyrsys ardal newydd, yr economi sefydliadol, sydd wedi cael cefnogaeth drawsbleidiol eang—mae yma yn y cytundeb â Phlaid Cymru fel y gallwn ddechrau'r gwaith, nid dim ond siarad amdano, ond dechrau’r gwaith o roi hynny ar waith mewn ffyrdd pendant, gan ddechrau gyda gofal a chaffael fel elfennau i ganolbwyntio arnynt yn y sector.

Felly, mae nifer o feysydd yma y teimlwn hefyd nad ydynt wedi cael digon o fuddsoddiad yn y gorffennol, ac rydym yn ceisio unioni’r cydbwysedd. Iechyd meddwl—rwy'n meddwl bod yna gonsensws eang bod hwnnw'n sector nad yw wedi cael y gefnogaeth y mae'n ei haeddu, ac felly, eto, wrth wraidd y cytundeb, £40 miliwn ychwanegol ar ben yr £20 miliwn o’r llynedd, ond nawr, yn hollbwysig, yn gyllideb sylfaenol, fel y bydd yno, yn barhaus i’r dyfodol, fel y dylai fod os ydym am fodloni gofynion y sector pwysig hwnnw yn ein gwasanaeth iechyd cyhoeddus. Mae amaethyddiaeth a thwristiaeth yn cael arian ychwanegol. Yn aml maent wedi bod yn sectorau sinderela yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Mae angen inni eu gweld wir—. Maent wrth wraidd yr economi wledig, ac mae'n dda gweld arian ychwanegol yma o ganlyniad i flaenoriaethau Plaid Cymru yn y gyllideb hon.

Mae £15 miliwn o arian ychwanegol cyffredinol ar gyfer y Gymraeg, ac os ydych yn cyfrif yr holl feysydd ychwanegol sy'n gysylltiedig â'r Gymraeg, mae’n fuddsoddiad ychwanegol o £20 miliwn. Arian ychwanegol—dyna sut yr ydym am gyflawni'r targed uchelgeisiol y mae'r Llywodraeth wedi'i nodi o ran y filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.