Thank you, Llywydd. I just want to spend a few moments talking about one important aspect of this debate, one that Rhun made reference to earlier: the availability of services through the medium of Welsh, because if we think there is a problem—and there is a problem in terms of the numbers of doctors and nurses and other healthcare professionals—then you can just imagine how much greater the problem is in terms of the availability of those health professionals who can provide services through the medium of Welsh. I’m sure that many of us will have dealt with casework—regularly in my case, and I’m sure this is the case for others too—where parents are trying to access healthcare services for their children, and can’t get hold of the practitioners who can provide those services through the medium of Welsh.

As it happens, this very morning, the Children, Young People and Education Committee were dealing with Stage 2 amendments on the additional learning needs Bill, and during the course of developing recommendations at Stage 1 proceedings, we had broad-ranging evidence on the lack of availability of Welsh language services in that particular area. That is a very clear signal to us that the workforce planning, as it has been taking place over the past few years, has been a failure. We, as a committee, are now finding ourselves in a position where we are proposing amendments to put on the face of the legislation some expectations in terms of workforce planning and the availability of Welsh-medium practitioners. Now, that isn’t the way to plan the workforce, but we find ourselves, to all intents and purposes, having to do that through the back door in order to meet the demand that’s out there, and demand that this Welsh Government and previous Governments have failed to address.

There are, of course, cases that have been raised recently and have been given some coverage in the press where there is a shortage of GPs. There is the Dolwenith surgery in Penygroes, and we all heard the story of its closure: the only doctor who was a Welsh speaker in the area was leaving and there was no Welsh-medium provision available as a result. I want to mention rural areas too, because in rural Wales, GPs, on average, are older, are closer to retirement age, and recruitment levels are also lower, so the problem is exacerbated.

Roeddwn yn edrych ar rai o’r ystadegau, ac maent yn adrodd eu stori eu hunain: roedd cyfanswm o 54 y cant o leoedd hyfforddiant meddygol craidd heb eu llenwi mewn ysbytai ym myrddau iechyd Betsi Cadwaladr a Hywel Dda, o gymharu â thua hanner y lefel honno’n unig, 23.6 y cant, mewn byrddau iechyd eraill yng Nghymru. Cyfeiriodd Sian Gwenllian, yn gynharach yn y ddadl hon, at lefelau swyddi gwag: roedd 37 y cant o’r holl swyddi gwag a restrwyd ym mwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, er nad yw Betsi, wrth gwrs, ond yn gwasanaethu oddeutu 22 y cant o boblogaeth Cymru. Fel Aelod Cynulliad sy’n cynrychioli rhanbarth Gogledd Cymru felly, rwy’n arbennig o bryderus am y sefyllfa yno. A’r ysbyty mwyaf yng ngogledd Cymru, wrth gwrs, yw Ysbyty Maelor Wrecsam—mae hyn yn rhywbeth a godais gyda’r Prif Weinidog yn gynharach yr wythnos hon—ar hyn o bryd, mae yna 92 o swyddi gwag ar gyfer nyrsys yn yr ysbyty hwnnw ac o ganlyniad, rydym bellach yn gweld rhai nyrsys arbenigol yn gorfod gweithio ar wardiau cyffredinol. Mae’r Coleg Nyrsio Brenhinol yn pryderu y gallai fod yn rhaid cau wardiau. Mae nifer cynyddol o’r nyrsys sy’n gweithio yno yn agosáu at oedran ymddeol, ac yn union fel y gwelsom gyda meddygon teulu yn Wrecsam a mannau eraill mewn gwirionedd, mae llawer yn dewis ymddeol yn gynnar ar ôl blynyddoedd lawer o wasanaeth. Mae bwrdd Betsi Cadwaladr wedi defnyddio asiantaeth breifat i recriwtio dramor yn Barcelona ac yn India yn y blynyddoedd diwethaf, ac roedd llawer o nyrsys a recriwtiwyd yn Barcelona yn methu gweithio am beth amser oherwydd cyfyngiadau ieithyddol, ac mae’r rhan fwyaf wedi dychwelyd adref erbyn hyn. Pedwar yn unig o’r nyrsys o India sydd wedi llwyddo yn y prawf iaith. Mae hyn i gyd yn teimlo’n fwy fel mesur panig yn y tymor byr, ac nid y strategaeth ystyrlon hirdymor a ddylai fod gennym ar gyfer gogledd Cymru a rhannau eraill o’r wlad.

Wyddoch chi, mae Betsi Cadwaladr wedi bod yn destun mesurau arbennig dros y ddwy flynedd a hanner ddiwethaf, felly rhaid i’r Llywodraeth dderbyn cyfrifoldeb am fethu cynllunio’n ddigonol er mwyn sicrhau bod digon o nyrsys yn cael eu hyfforddi a’u recriwtio yma yng ngogledd Cymru. Ac mae angen i ni ganolbwyntio mwy hefyd, wrth gwrs, ar gadw staff a staff sy’n dychwelyd, yn ogystal â sicrhau bod recriwtiaid newydd yn dod drwodd. I wneud pethau’n waeth, rhaid i mi ddweud, mae Prifysgol Glyndŵr, lai na hanner milltir o Ysbyty Maelor—ar draws y ffordd fwy neu lai—bellach wedi dechrau hyfforddi nyrsys ar gwrs newydd, ac mae rhestr lawn, 35 o nyrsys dan hyfforddiant, wedi cofrestru eleni, sy’n newyddion gwych, ond ni fydd yr un o’r hyfforddeion hyn yn mynd ar leoliad yn ysbytai Betsi Cadwaladr. Yn hytrach, byddant yn mynd i leoliadau yn Telford, yng Nghaer, ac at ddarparwyr gofal iechyd preifat yn lleol. Y rheswm am hyn yw bod Llywodraeth Cymru yn gwrthod cydnabod y cwrs am nad yw’r nyrsys yn gymwys ar gyfer y fwrsariaeth. Felly, nid yw nyrsys dan hyfforddiant yn cael yr hyfforddiant ymarferol yn eu hysbyty lleol, ac felly maent yn fwy tebygol o setlo mewn gwaith ar draws y ffin o ganlyniad i hynny. Mae’n golled drist o dalent i ogledd Cymru, ond mae’n adlewyrchu’r sefyllfa o ran cynllunio’r gweithlu yn ein gwasanaeth iechyd yng Nghymru heddiw.